Wspomnienia działalności zespołu Chałupnik w latach 1954- 1974
Rozmowa z byłymi członkami zespołu: Natalią Białkowską, Urszulą Brzuzan , Janem Brzuzanem, Ewą Korasadowicz, Anną Krysą i Tadeuszem Węgrzyńskim.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku dało początek rozwojowi działalności kulturalnej będącej swoistą manifestacją Polskości tradycji oraz patriotyzmu.
Jej dynamiczny rozwój zahamował wybuch drugiej wojny światowej, a co za tym idzie okupacja niemiecko – radziecka. Zarówno Niemcy jak i ZSRR prowadziły politykę mającą na celu zniszczenie polskości a w szczególności polskiej kultury, nauki i sztuki. Zniszczenie kultury i tradycji powodowało unicestwienie narodu. Zamknięto uniwersytety, szkoły, teatry, biblioteki i czytelnie oraz zakazano działalności towarzystwom kulturalno – oświatowym. Leżajsk znalazł się pod okupacją niemiecką i stał się częścią utworzonego w 1939 roku Generalnego Gubernatorstwa.Kultura przestała istnieć w sposób widoczny dla okupantów. Polskość bowiem rozwijała się w ukryciu a poprzez komplety tajnego nauczania, docierała do młodego pokolenia Polaków.
W Leżajsku po wyzwoleniu utworzony został Komitet Organizacyjny Biblioteki Miejskiej, który rozpoczął zbiórkę książek. Otwarcie biblioteki miało miejsce 3 maja 1947 roku. Miesiąc przed jej otwarciem utworzono Księgarnię Spółdzielni „Kultura”, która istniała do 31. 07. 1950 roku. Jej kierownikiem został Józef Zygmunt. Działalność księgarni była ewenementem w skali kraju. Z inicjatywy mieszkańców Leżajska utworzono również Amatorski Teatr Miejski, którego kierownikiem został Terlecki. Od 1948 r. działała przy tartaku orkiestra dęta.
Władze miasta od początku lat 50. podejmowały wiele działań w kierunku utworzenia nowych zakładów pracy, co sprzyjało również rozwojowi kultury. Postulowano o zagospodarowanie byłej garbarni przy ul. Sanowej, utworzenie fabryki przetworów lnianych i konopnych, fabryki mebli przy tartaku itp. Wiele tych projektów nigdy nie zrealizowano, ale z czasem powstawały inne zakłady i spółdzielnie. Na przykład w 1950 roku powstała Konfekcyjna Spółdzielnia Pracy „Jutrzenka”, Spółdzielnia Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Chałupnik”, Spółdzielnia Pracy Szewców i Cholewkarzy „Odrodzenie” oraz Spółdzielnia Pracy „Ceramika”. Nowo powstałe Spółdzielnie pracy angażowały się bezpośrednio w rozwój kultury w mieście. Stąd też największy rozkwit kultury przypada dopiero na II poł. lat 50., kiedy to utworzono w Leżajsku międzyspółdzielczy Klub „Kaprys” pod kierownictwem Natalii Białkowskiej.
– Jakie były początki tworzenia Zespołu Pieśni i Tańca ?
W 1954r. Spółdzielnia Pracy „Chałupnik” zaproponowała Natalii Białkowskiej i Jerzemu Górskiemu utworzenie zespołu regionalnego. Początki były trudne, ale już w lipcu działał 30–to osobowy zespół mandolinistów pod batutą Władysława Pieniążka. We wrześniu natomiast powstał Zespół Pieśni i Tańca, składający się z 12 par. Pierwszą instruktorką była Danuta Dańczak. Władysław Pieniążek prowadził już Orkiestrę Dętą przy Tartaku, jednocześnie był członkiem kapeli ludowej. Akompaniatorem przygrywającym do tańca na próbach i występach zespołu był Jan Pieniążek.
Pierwszy skład zespołu: Józef Bazylewicz, Stefania Błądek, Budzyński, Bronisława Chłodnicka, Stanisław Cupiał, Alicja Dębicka, Natalia Dębicka, Henryka Horoszko, Urszula Kaczmarczyk, Bronisław Kozyra, Agnieszka Kulińska, Halina Kusa, Tadeusz Kwieciński, Kazimiera Kwiecińska, Władysława Konstantynowicz, Maria Piziak, Jerzy Tupaj, Józefa Sztyrak , Czesław Rębacz, Stanisław Warenica, Stanisław Latawiec, Stanisław Leszczyński.
– Proszę przypomnieć gdzie odbywały się próby Zespołu?
Próby odbywały się w wynajętych lokalach, najczęściej w budynku Gimnazjum, oraz w magazynie domu Kisielewicza (obecnie restauracja Capri). Po szybkim remoncie 19 lutego 1955 r. odbyło się uroczyste otwarcie Klubu. Klub przyjął nazwę „Chałupnik” od swej macierzystej Spółdzielni.
– Kiedy i w jakich okolicznościach dołączył chór Romana Chorzępy?
W 1955 roku Roman Chorzępa utworzył 60 – osobowy chór, który często występował wraz z zespołem. We wcześniejszych latach założył i prowadził mieszany chór parafialny. Pan Chorzępa był niezwykle utalentowanym muzykiem. Dzisiaj Leżajszczanie znają pana Romana, bowiem od 70 lat był organistą, początkowo w kościele farnym a od 1968 roku w Klasztorze OO. Bernardynów w Leżajsku. Podczas pracy w Sanktuarium Maryjnym prowadził chór kościelny, uczył śpiewu liturgicznego oraz organizował koncerty dla pielgrzymek i wycieczek.
Przy Zespole działał tercet śpiewający prowadzony również przez pana Romana. W skład tercetu wchodziły piękne głosy: Ewy Korasadowicz, Irki Dec i Anny Naskręt. Tercet występował wspólnie z Zespołem i chórem. Repertuar Tercetu był bardzo bogaty i obejmował nie tylko utwory polskojęzyczne, lecz również piosenki w języku chińskim i rosyjskim.
– W jaki sposób Zespół włączył się w aktywną działalność kulturalną Leżajska?
Często odbywały się spotkania z ciekawymi ludźmi kultury i sztuki. Zapraszaliśmy zespoły artystyczne z rożnych stron Polski i świata. Wyjeżdżaliśmy na szkolenia w celu podniesienia poziomu artystycznego zespołu (do Rzeszowa, Łańcuta, Sokołowa, Jarosławia, Warszawy). Zespół cyklicznie uczestniczył w obchodach świąt i uroczystościach państwowych w dożynkach powiatowych, wojewódzkich i centralnych, oraz w akademiach okolicznościowych. Dożynki były imprezą na którą zespół wyjeżdżał rokrocznie. Na zaproszenie Związku Zawodowego Rolników w Rzeszowie.W naszej pamięci utkwił też Międzynarodowy Festiwal Młodzieży i Studentów w 1955 r. w Warszawie. Spotkaliśmy tam zespoły z różnych części Polski i świata m.in. z Korei i Chin. Niezapomniany był też wyjazd do Warszawy na centralne dożynki, gdzie widowisko dla społeczeństwa Warszawy i okolic przygotowane było na stadionie 10-lecia na ok. 1600 par.Wielokrotnie pisano o nas w gazetach np. „Spółdzielczośc Pracy”, „Dziennik Rzeszowski”, „Echo Krakowa” i inne.
– Czy Zespół wyjeżdżał na obozy i zgrupowania taneczne?
W okresie wiosennym wyjeżdżaliśmy na wiosenne majówki odpoczywać na łonie natury, natomiast na wakacjach organizowane były różnego rodzaju zloty dla zespołów tanecznych. Jednym ze zlotów, który pozostał w naszej pamięci to Zlot Młodzieży w Ostródzie zorganizowany z okazji 550 rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Mieszkaliśmy pod namiotami i występowaliśmy w okolicznych miejscowościach.
– Na czym polegała codzienna praca Zespołu?
Spotykaliśmy się na próbach dwa razy w tygodniu. Próby były wyczerpujące, bo pani Dańczakowa starała się utrzymać wysoki poziom zespołu. Nagrodą dla członków były tzw. „cukierki”, a była to możliwość zatańczenia ze swoim ulubionym partnerem dowolnych tańców po oficjalnych próbach zespołu.
– Jaki był repertuar Zespołu?
Zespół miał charakter ludowy, tańczyliśmy głównie tańce polskie narodowe oraz regionalne: rzeszowskie, lubelskie, a także ukraińskie, rosyjskie wiązankę tańców mołdawskich z chochołem i inne.
– Czy społeczeństwo Leżajska i okolic korzystało z takiej rozrywki jaką proponował Zespół?
Mieszkańcy naszego miasta bardzo licznie gromadzili się na akademiach okolicznościowych, na wieczorach pieśni i tańca czy amatorskich przeglądach zespołów spółdzielczych. Zespół występował również w okolicznych miasteczkach i wsiach. Była to jedna z nie wielu rozrywek jaką mieli mieszkańcy małych miejscowości.
– Zdjęcia zamieszczone w kronice pokazują Zespół w pięknych strojach. Czy Wasza działalność była sponsorowana przez miejscowe zakłady pracy?
Spółdzielnia „Chałupnik” przekazywała pieniądze na działalność Klubu. Dzięki tym funduszom, zespół miał piękne stroje a kapela doskonałe instrumenty. Często otrzymywaliśmy podziękowania za występy w różnych miejscowościach oraz nagrody pieniężne.
– Rozmawiamy przede wszystkim o Zespole, ale czy w Klubie istniały jeszcze jakieś inne koła zainteresowań?
Tak, aktywne były kółka recytatorskie oraz plastyczne. Szczególnie kółko plastyczne cieszyło się dużym zainteresowaniem. Prace wykonywane przez członków Klubu eksponowano na wystawach, bardzo chętnie odwiedzanych przez Leżajszczan.Prawdziwym przełomem dla Klubu był rok 1958, kiedy to zespół przeniósł się do „Proświty”, (obecnie Biblioteka Publiczna) .Budynek był duży, wszystkie koła zainteresowań miały swoje pomieszczenia stwarzające doskonale warunki do rozwinięcie działalności.. Od tego momentu rozpoczęła się „złota epoka” w historii klubu. Organizowano liczne imprezy w karnawale, bale kostiumowe ( na których bawili się w dzień dzieci a nocą starsi).Zabawy były urozmaicone występami artystycznymi w rodzaju skeczy, satyrycznych obrazków obyczajowych oraz różnego rodzaju konkursów. W „Proświcie” znajdowała się duża sala ze sceną, co dawało możliwości prowadzenia szerokiej działalności artystycznej. Wówczas chór rozwinął skrzydła.
– Jak Państwo zapamiętali obchody jubileuszu XX –lecia zespołu?
Zespół wystąpił w 1974 r. w Kinie Radość na Koncercie Jubileuszowym. W ramach tego koncertu zaprezentował poloneza pt. „Trzy pokolenia”, w którym tańczyli najstarsi członkowie zespołu, młodzież oraz dzieci tych, którzy obchodzili jubileusz. Klub działał do początku lat 90-tych, lecz w nowym , stale odmładzanym składzie. Starsi członkowie zespołu w większości założyli rodziny i wycofali się z aktywnego życia artystycznego. Ich miejsce zajęli młodzi kontynuując sztafetę pokoleń. Osobliwy jest fakt, że spośród członków zespołu powstało około 30 małżeństw.
Dziękujemy bardzo za rozmowę. Mamy nadzieję, że w przyszłości przypomnimy późniejsze losy Zespołu Pieśni i Tańca „Chałupnik”.
