Wróć na poprzednią stronę

Dzieje miasta do 1944

Dzieje miasta od powstania do zakończenia II wojny światowej.

1346 r. – pierwsza historycznie potwierdzona informacja o istnieniu Leżajska
1354 r.– Kazimierz Wielki nadał Janowi Pakosławowi ze Strożyska – miasto Rzeszów z okolicą po Dąbrowę na północy, Czudec na zachodzie i wieś Leżajsk na wschodzie
21.12. 1397 r.– Leżajsk otrzymał prawa miejskie z rąk Władysława Jagiełły. Według dokumentów „Codex diplomaticus Poloniae”
1409r. – król Władysław Jagiełło ufundował w Leżajsku parafię
1394r. –  bp Maciej Janina do Leżajska i Przeworska wprowadził kanoników regularnych św. Grobu.
1439 r. zarząd parafii oddano bożogrobcom z Miechowa
1424 r. Leżajsk stał się siedzibą starostwa założonego przez Spytka z Tarnowa i Jarosławia herbu Leliwa, starostę generalnego ruskiego, późniejszego wojewodę sandomierskiego. Początkowy okres w dziejach miasta i całej królewszczyzny był związany z rodem Jarosławskich herbu Leliwa, który otrzymał tę królewszczyznę w 100-letnią dzierżawę. Począwszy od końca XV w. rozwój miasta był hamowany przez wyniszczające najazdy Tatarów i Wołochów – w 1498, 1500, 1509, 1519 i w 1524 r.
1524 r.– po tragicznych wydarzeniach król Zygmunt I Stary wydał we Lwowie 23 września 1524 r. dokument, mocą którego przeniósł Leżajsk znad Sanu, na dzisiejsze, bardziej obronne miejsce, oddalone od poprzedniego o ok. 5 km w kierunku południowo-zachodnim, nadając mu jednocześnie nową nazwę: Leżajsk Zygmuntowski. Była to ponowna lokacja na prawie magdeburskim, która wraz z dogodnym położeniem na szlaku krzyżujących się dróg handlowych dała podstawę do ponownego rozwoju rzemiosła i handlu w mieście
1610 r.– wybudowany został pierwszy murowany kościół
1624 r. miasto zostało złupione i spalone przez wojska Kantymira Murzy
1618-1628 – wzniesiona została Bazylika z fundacji marszałka wielkiego koronnego Łukasza Opalińskiego z Bnina(1581-1654) i jego żony Anny Opalińskiej z Pileckich, z wdzięczności za odniesione 14 sierpnia 1610 r. w Tarnawcu zwycięstwo nad rezydującym w Łańcucie rotmistrzem królewskim i starostą zygwulskim Stanisławem Diabłem Stadnickim, który w tym roku napadł na Leżajsk.
1655-1656 – najazdy Szwedów, przemarsze i grabieże obcych wojsk zrujnowały gospodarkę miejską
Okres rozbiorów.
1772 r. w wyniku I rozbioru Polski, Leżajsk przeszedł pod panowanie
1772 r. działał tu cadyk Elimelech z Leżajska
1848 – w czasie Wiosny Ludów, powstaje Wolne Królewskie Miasto Leżajsk
1896-1900– wybudowanie linii kolejowej łączącej Leżajsk z Przeworskiem i Rozwadowem.
I wojna światowa po raz kolejny ciężko doświadczyła miasto. Walki pomiędzy wojskami austro-węgierskimi i rosyjskimi toczyły się bezpośrednio nad Sanem, ale wiele budynków (w tym kościół i klasztor OO. Bernardynów) ucierpiało w wyniku walki artyleryjskiej. Między 18 września a 10 października 1914 r. oraz między 5 listopada 1914 r. a 14 maja 1915 r. miasto znajdowało się pod okupacją rosyjską

Leżajsk w II Rzeczypospolitej
II wojna światowa
13 września 1939 r.– rozpoczęła się niemiecka okupacja miasta,
3 listopada 1939 r.– przed Świętem Niepodległości, przeprowadzone zostały aresztowania, głównie przedstawicieli inteligencji. Aresztowani zostali m.in. burmistrz T. Niziński, profesorowie gimnazjalni S. Gdula, W. Klimek, J. Gröger.
w sierpniu 1940 roku – kolejna akcja aresztowań Aresztowano m.in. ks. Czesława Brodę oraz płk. Stanisława Eustachiewicza (1.11.1883 – 5.01.1948 – Pułk. Korp.Sąd. W.P., b. więzień polityczny Oranienburga).
15 września 1939 roku Niemcy spalili leżajską synagogę
1941 r. –  350 Żydów zamknięto w gettcie,  i wielu zamordowano w egzekucjach na leżajskim cmentarzu.
1 maja 1942 r. getto zlikwidowano, część ludności przeniesiono do obozu przejściowego w Pełkiniach oraz do obozów pracy w Rozwadowie i Radymnie, a ok. 100 osób stracono na miejscu. Przy drodze z Leżajska do Wierzawic policja niemiecka rozstrzelała podczas II wojny światowej 22 Żydów. Niektórzy mieszkańcy Leżajska pomagali w getcie Żydom pomimo grożącej za to kary śmierci.
28 maja 1943 r. dokonano pacyfikacji miasta. W jej wyniku hitlerowcy rozstrzelali w podmiejskim wąwozie 43 mieszkańców Leżajska, w tym 28 członków leżajskiego ugrupowania AK.

27 lipca 1944 Leżajsk został zajęty przez wojska radzieckie.